Mô hình xã hội về khuyết tật và công tác xã hội với người khuyết tật ở Việt Nam

Giới thiệu

Theo những đánh giá mới nhất, người khuyết tật trên thế giới chiếm khoảng 10% dân số và đa phần tập trung ở các nước đang phát triển (World Health Organisation & The World Bank 2011). Ở Việt Nam, tỷ lệ này chiếm khoảng 6.3% (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội 2009; Ban Điều phối các hoạt động hỗ trợ người tàn tật Việt Nam 2010). Mặc dù, điều kiện sống của xã hội có nhiều biến đổi mạnh mẽ, ngày càng có nhiều sự đầu tư của xã hội đối với đời sống của người khuyết tật, nhưng người khuyết tật vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong cuộc sống, từ việc phải đối mặt với những thái độ kỳ thị, tới thiếu các cơ hội để tự phát triển bản thân đến việc đối mặt với những rào cản về cơ sở hạ tầng, giao thông, công trình công cộng, thông tin... cũng như các dịch vụ xã hội mang tính chuyên môn trợ giúp cho người khuyết tật. Họ đang phải đối mặt với hai thách thức lớn: Thực hiện chức năng về mặt sinh học và thực hiện chức năng về mặt xã hội.

Giải đáp những rào cản đó là một chủ đề đang được các quốc gia quan tâm, tập trung giải quyết từ nhiều góc độ, trong đó có cách tiếp cận từ công tác xã hội. Các mô hình đem lại thành công cho cách tiếp cận này được biết đến như là việc hướng đến hiểu vấn đề khuyết tật từ góc độ xã hội và hướng các dịch vụ xã hội và mô hình trợ giúp xã hội cho người khuyết tật từ cách tiếp cận hòa nhập xã hội. Đó chính là cách thuần túy tìm giải pháp cho các vấn đề của cá nhân của người khuyết tật lồng ghép cùng việc tìm các giải pháp giải quyết vấn đề của xã hội. Giảm rào cản xã hội là cách thức bền vững nhất đề nâng cao khả năng sống độc lập và khả năng hòa nhập của người khuyết tật một cách toàn diện.

Hiện cách hiểu về vấn đề khuyết tật đang dần chuyển từ các mô hình cá nhân/y tế sang cách nhìn xã hội và điều này có ảnh hưởng và tác động tích cực đến các mô hình thực hành công tác xã hội đối với người khuyết tật (Oliver 1996). Bài viết này sẽ nhấn mạnh đến các vấn đề về mô hình xã hội của khuyết tật và áp dụng của mô hình này trong lĩnh vực công tác xã hội với người khuyết tật và những vấn đề đặt ra đối với công tác xã hội ở Việt Nam hiện nay.

 [Đây là abstract gửi Hội thảo kỷ niệm Ngày Công tác xã hội sẽ được tổ chức ngày 11/11/2011 tại Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh. Bản fulltext sẽ được giới thiệu trong thời gian sớm nhất. Trần Văn Kham]